رتینوئیدها در مراقبت از پوست: فواید، عوارض و نکاتی که قبل از استفاده باید بدانید
رتینوئیدها به‌دلیل اثرات مثبت بر پوست و ظاهر آن، یکی از رایج‌ترین مواد فعال در بسیاری از داروهای پوستی و محصولات آرایشی-درمانی محسوب می‌شوند. افراد می‌توانند انواع ضعیف‌تر رتینوئیدها را بدون نسخه برای درمان آکنه خفیف یا کاهش علائم پیری پوست تهیه کنند. درحالی‌که فرم‌های قوی‌تر فقط با نسخه پزشک قابل دسترسی هستند و معمولاً برای درمان مشکلات جدی‌تر پوستی مانند پسوریازیس تجویز می‌شوند.
رتینوئیدها دسته‌ای از مواد شیمیایی مشتق‌شده از ویتامین A هستند. انواع ضعیف‌تر آن‌ها بدون نسخه (OTC) در دسترس هستند، اما پزشک ممکن است انواع قوی‌تر رتینوئیدها را برای درمان برخی از مشکلات پوستی تجویز کند.
به‌عنوان ترکیباتی که از ویتامین A مشتق شده‌اند، رتینوئیدها می‌توانند در تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت پوست نقش داشته باشند. این ترکیبات مزایای بالقوه متعددی دارند، از جمله؛ کاهش التهاب، باز کردن منافذ مسدودشده، کاهش ظاهر چین‌وچروک‌ها و تنظیم رشد سلول‌های سطح پوست.
انواع قوی‌تر رتینوئیدها ممکن است به درمان مشکلات پوستی مانند پسوریازیس، آکنه، اختلالات رنگدانه‌ای و برخی انواع سرطان کمک کنند. بااین‌حال، فرم‌های قوی‌تر این ترکیبات احتمالاً باعث تحریک پوست می‌شوند. این مقاله به بررسی رتینوئیدها، کاربردها، مزایا، عوارض جانبی و نحوه استفاده از آن‌ها می‌پردازد.
تعریف رتینوئیدها
اصطلاح رتینوئید به گروهی از ترکیبات اشاره دارد که از ویتامین A مشتق می‌شوند. این بدان معناست که این ترکیبات از نظر ساختاری یا عملکردی با ویتامین A شباهت دارند. رتینوئیدها می‌توانند طبیعی یا مصنوعی باشند و انواع مختلفی از جمله رتینول، رتینال و استرهای رتینیل را شامل می‌شوند.
رتینوئیدها به‌دلیل اثرات مثبت بر پوست و ظاهر آن، یکی از رایج‌ترین مواد فعال در بسیاری از داروهای پوستی و محصولات آرایشی-درمانی محسوب می‌شوند. افراد می‌توانند انواع ضعیف‌تر رتینوئیدها را بدون نسخه برای درمان آکنه خفیف یا کاهش علائم پیری پوست تهیه کنند. درحالی‌که فرم‌های قوی‌تر فقط با نسخه پزشک قابل دسترسی هستند و معمولاً برای درمان مشکلات جدی‌تر پوستی مانند پسوریازیس تجویز می‌شوند.
رتینوئیدها در دو شکل موجود هستند:
- موضعی: شامل کرم‌ها، ژل‌ها و محلول‌هایی که مستقیماً روی پوست اعمال می‌شوند.
- خوراکی: شامل قرص‌ها و کپسول‌هایی که از طریق دهان مصرف می‌شوند.
رتینوئیدها چه مزایایی برای پوست دارند؟
این داروها مکانیسم‌های پیچیده‌ای دارند که مسئول اثرات مفید آن‌ها هستند، از جمله:
- کاهش التهاب
- افزایش تولید پروکلاژن یا پیش‌ساز کلاژن
- باز کردن منافذ مسدودشده
- تنظیم رشد سلول‌های سطحی پوست
- کاهش روند پیری ناشی از قرارگیری در معرض اشعه ماوراءبنفش
کاربردهای رتینوئید چیست؟
رتینوئیدها به طور گسترده در درمان‌های پوستی و زیبایی کاربرد دارند. رایج‌ترین استفاده آن‌ها، درمان آکنه خفیف تا متوسط است. با باز کردن منافذ، رتینوئیدها به آنتی‌بیوتیک‌های موضعی اجازه می‌دهند که به عمق منافذ نفوذ کنند و باکتری‌های ایجادکننده آکنه را از بین ببرند.
سایر موارد استفاده احتمالی شامل موارد زیر است:
- پیری پوست: افزایش تولید پروکلاژن و کاهش التهاب می‌تواند به کاهش چین‌وچروک‌ها و سایر علائم پیری کمک کند.
- پسوریازیس: کاهش التهاب و مهار رشد بیش‌ازحد سلول‌های پوستی به تسکین علائم پسوریازیس کمک می‌کند.
- اختلالات رنگدانه‌ای: رتینوئیدها روی سلول‌های تولیدکننده رنگدانه اثر می‌گذارند و ممکن است به بهبود شرایطی مانند ملاسما (ایجاد لکه‌های تیره روی پوست) و لنتیگو آفتابی (لکه‌های کوچک روی دست‌ها و ساعد) کمک کنند.
- برخی انواع سرطان: انجمن سرطان آمریکا اشاره می‌کند که رتینوئیدها در کاهش احتمال بروز برخی سرطان‌های پوستی مانند سارکوم کاپوسی و لنفوم سلول T پوستی نقش دارند. بااین‌حال، رتینوئیدهای خوراکی که برای درمان سرطان تجویز می‌شوند، ممکن است باعث نقایص مادرزادی شوند، بنابراین پزشکان فقط در موارد پرخطر این داروها را تجویز می‌کنند.
- پزودوفولیکولیت باربا: این بیماری یک عارضه التهابی ناشی از روش‌های حذف مو (مانند اصلاح) است که منجر به تحریک پوست می‌شود. رتینوئیدها یکی از گزینه‌های درمانی برای کاهش این مشکل هستند.
عوارض جانبی رتینوئیدها چیست؟
درحالی‌که رتینوئیدها می‌توانند به درمان برخی مشکلات کمک کنند، اما افراد باید هنگام استفاده از آن‌ها احتیاط کنند، زیرا ممکن است باعث تحریک پوست شوند، به‌ویژه در افرادی که پوست خشک، حساس یا دارای آلرژی دارند.
پیش از استفاده از هر محصول حاوی رتینوئید، توصیه می‌شود با یک متخصص پوست مشورت کنید.
تحریک پوستی ناشی از رتینوئیدهای موضعی معمولاً در اثر استفاده طولانی‌مدت از دوزهای بالا رخ می‌دهد و ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
- قرمزی پوست
- خشکی بیش‌ازحد پوست
- پوسته‌پوسته شدن پوست
- خارش
عوارض جانبی نادر که در کمتر از ۱۰٪ افراد رخ می‌دهد شامل موارد زیر است:
- بدتر شدن اولیه آکنه
- حساسیت شدید پوست پس از قرارگیری در معرض نور خورشید
- تغییر رنگ پوست
- تشدید اگزما
- تورم پوست
- احساس سوزش و تاول زدن پوست
یکی از نگران‌کننده‌ترین عوارض رتینوئیدها، خطر بالقوه ایجاد نقص‌های مادرزادی است. افرادی که باردار هستند یا قصد بارداری دارند، نباید رتینوئیدهای خوراکی مصرف کنند.
برای کاهش این خطر، افراد باید پس از مصرف رتینوئیدهای خوراکی، بین ۲ ماه تا ۳ سال صبر کنند تا باردار شوند. مدت زمان دقیق این انتظار به نوع رتینوئید مصرف‌شده بستگی دارد. همچنین، فردی که رتینوئیدهای خوراکی مصرف می‌کند، نمی‌تواند خون اهدا کند.
عوارض جانبی دیگر رتینوئیدهای خوراکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خطر بالقوه ابتلا به مشکلات سلامت روان
- درد عضلات، مفاصل و استخوان‌ها
- سردرد
- کاهش دید در شب
- درد شکم، حالت تهوع و اسهال
برای افرادی که از اسیتریتین (Soriatane) برای درمان پسوریازیس استفاده می‌کنند، عوارض جانبی ممکن است شامل تشدید اولیه بیماری باشد. این دارو همچنین می‌تواند باعث افزایش ناسالم سطح کلسترول، بروز برجستگی‌هایی در اطراف ناخن‌های دست و پا، و احساس سوزش در پوست شود.
نحوه استفاده از رتینوئیدها چگونه است؟
همواره باید دستورالعمل‌های درج‌شده روی بسته‌بندی رتینوئیدهای بدون نسخه (OTC) را رعایت کنید و در مورد رتینوئیدهای تجویزی، مطابق با توصیه‌های پزشک عمل کنید.
بسیاری از رتینوئیدهای تجویزی باید به صورت یک لایه نازک از کرم یا لوسیون، یک‌بار در روز روی پوست آسیب‌دیده اعمال شوند. بهتر است این کار در شب انجام شود تا میزان مواجهه با نور خورشید کاهش یابد. برای استفاده، فرد باید:
- آن را به‌طور کامل روی پوست بمالد.
- مقدار دقیق تجویزشده را استفاده کند.
- فقط در مدت زمان تعیین‌شده از آن استفاده کند.
یک مقاله منتشرشده در سال ۲۰۱۷ دستورالعمل‌های زیر را برای استفاده از رتینوئید موضعی جهت درمان آکنه ارائه داده است:
- مقدار به‌اندازه یک نخود را به‌صورت یک لایه نازک بمالید.
- در ۲ تا ۴ هفته اول، یک روز در میان استفاده کنید.
- در ۲ تا ۴ هفته اول، دارو را پس از ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بشویید.
- پس از آن، از یک مرطوب‌کننده ملایم که منافذ را مسدود نمی‌کند استفاده کنید.
در مورد رتینوئیدهای خوراکی نیز باید توصیه‌های پزشک را درباره نحوه و زمان مصرف رعایت کرد. به عنوان مثال، هنگام مصرف اسیتریتین، توصیه می‌شود آن را یک‌بار در روز همراه با شیر و پس از مصرف وعده غذایی اصلی مصرف کنید. نوشیدن شیر مهم است، زیرا بدن برای جذب بهینه این دارو به چربی نیاز دارد.
خلاصه
رتینوئیدها گروهی از ترکیبات مشتق‌شده از ویتامین A هستند. این ترکیبات در محصولات آرایشی برای کاهش چین‌وچروک و علائم پیری صورت کاربرد دارند. پزشکان همچنین از رتینوئیدها برای درمان برخی بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس استفاده می‌کنند. در حالی که رتینوئیدها فوایدی دارند، می‌توانند عوارض جانبی نیز ایجاد کنند، مانند تحریک پوست که این عوارض بیشتر در صورت استفاده مکرر و با دوزهای بالا رخ می‌دهند.
همواره دستورالعمل‌های مصرف را رعایت کنید و از مصرف بیش از مقدار یا دفعات توصیه‌شده خودداری کنید. در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی، باید آن را به پزشک گزارش دهید.
مطالب این سایت صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای تشخیص، تجویز یا درمان پزشکی در نظر گرفته شود. برای مشکلات پزشکی، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
دیدگاه کاربران